zaterdag 22 december 2012

Antwoorden op Kamervragen rechtmatigheid doelgericht doden met drones door VS

Minister Frans Timmermans (Buitenlandse Zaken/PvdA) heeft deze week twee setjes Kamervragen van de SP beantwoord over de rechtmatigheid van doelgericht doden met drones door de VS.

De SP-Kamerleden Harry van Bommel en Jasper van Dijk stelden op 2 oktober vragen aan de regering over de gevolgen van Amerikaanse drone-aanvallen voor de burgerbevolking van Pakistan.

Op 12 november stelden beide Kamerleden vragen over de rechtmatigheid van en verantwoording over de zogenoemde targeted killings met onbemande vliegtuigen.


De antwoorden van Frans Timmermans op de vragen van de SP-Tweede Kamerleden Harry van Bommel en Jasper van Dijk over de rechtmatigheid van doelgericht doden:


Hierbij bied ik u, mede namens de Minister van Veiligheid en Justitie, de antwoorden aan op de schriftelijke vragen gesteld door de leden Van Bommel en Van Dijk over de rechtmatigheid van en verantwoording over targeted killings. Deze vragen werden ingezonden op 12 november 2012 met kenmerk 2012Z19179.

Zoals aangekondigd door de Minister van Defensie in haar brief naar aanleiding van het wetgevingsoverleg van 3 december jl. over Personeel en Materieel, wordt in de beantwoording van de bijgaande vragen ingegaan op de internationale discussie over de rechtmatigheid van het gebruik van drones.

De Minister van Buitenlandse Zaken,

Frans Timmermans


Antwoorden van Frans Timmermans, Minister van Buitenlandse Zaken, mede namens de Minister van Veiligheid en Justitie, op vragen van de leden Van Bommel en Van Dijk (SP) over de rechtmatigheid van en verantwoording over targeted killings.


Vraag 1
Bent u bekend met de antwoorden van de minister van Buitenlandse Zaken op eerdere vragen over de rechtmatigheid van targeted killings? 1) Bent u bereid het interne juridische advies met betrekking tot het beleid van targeted killings dat de minister van Buitenlandse Zaken heeft ontvangen, desnoods vertrouwelijk, met de Kamer te delen? Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord
Ja, ik ben bekend met de antwoorden op de eerdere vragen. In het interne advies is onder meer geadviseerd om terughoudend te zijn met uitspraken over de rechtmatigheid van aanvallen met drones in specifieke gevallen, vanwege het ontbreken van voldoende zicht op de feiten en omstandigheden van dergelijke aanvallen. Ook wordt geconstateerd dat er een verschil van inzicht bestaat tussen de VS en veel andere landen, waaronder Nederland, over de toepasselijkheid van het oorlogsrecht en het recht op zelfverdediging in relatie tot het gebruik van drones bij terrorismebestrijding. Ik acht het nuttig om de rechtmatigheid en voorwaarden voor het gebruik van bewapende drones nader te laten analyseren en heb besloten om dit vraagstuk ter advisering aan de Commissie van Advies inzake Volkenrechtelijke Vraagstukken (CAVV) voor te leggen. Het advies van de CAVV zal ik uw Kamer te zijner tijd doen toekomen.

Vraag 2
Acht u, los van de vraag of deze al dan niet plaatsvinden, targeted killings op reddingswerkers en begrafenisstoeten en zogenaamde signature strikes in strijd met het internationaal recht? 2) Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord
Directe aanvallen op door het humanitair oorlogsrecht beschermde personen zijn verboden. Daarnaast bevatten mensenrechtenverdragen een algemeen verbod op buitengerechtelijke executies.

Vraag 3
Deelt u de opvatting van de oud-Special Rapporteur on extrajudicial, summary or arbitrary executions van de Verenigde Naties, Philip Alston, dat ‘under human rights law, a targeted killing in the sense of an intentional, premeditated and deliberate killing by law enforcement officials cannot be legal because, unlike in armed conflict, it is never permissible for killing to be the sole objective of an operation’? 3) Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord
Ja.

Vraag 4
Bent u ermee bekend dat onder meer Amnesty International, Human Rights Watch, de Special Rapporteur on extrajudicial, summary or arbitrary executions van de Verenigde Naties, Christof Heyns, en de auteurs van het rapport Living under drones, van de Amerikaanse universiteiten Stanford en NYU, vaststellen dat het Amerikaanse beleid van targeted killings, met betrekking tot de juridische aspecten ervan, niet transparant genoeg is en dat meer openheid en verantwoording hierover noodzakelijk is? 4) Steunt u de oproep van Human Rights Watch dat ‘the US government should both clarify its general legal approach to targeted killings and provide information on individual attacks.’? 5) Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord

Ja, ik ben voorstander van meer openheid over dergelijke aanvallen met drones en de juridische onderbouwing hiervan.

Vraag 5
Kunt u bevestigen, zoals de auteurs van Living under drones concluderen, dat ‘by failing to account adequately for their activities in any public forum and even refusing to acknowledge publicly the existence of targeted killing operations for years or to explain sufficiently their legal basis, the US has failed to meet its international legal obligations to ensure trans­parency and accountability.’? 6) Indien neen, kunt u uitleggen hoe de Verenigde Staten in deze tegemoet komen aan de juridische verplichtingen met betrekking tot transparantie en verantwoording? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord
Het is in eerste instantie aan de VS om aan haar juridische verplichtingen invulling te geven. Ik zou meer openheid en uitleg over aanvallen met drones verwelkomen.

Vraag 6
Kunt u eveneens bevestigen, zoals Human Rights Watch concludeert, dat ‘where there is credible evidence that an attack has violated the laws of war, the responsible party is obligated to investigate for possible war crimes and appropriately prosecute the perpetrators, or extradite them for prosecution elsewhere’? 7) Indien neen, wat zijn dan de juridische verplichtingen die gelden indien er aanwijzingen zijn voor mogelijke oorlogsmisdaden? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord
De verplichting tot onderzoek en vervolging, dan wel uitlevering, geldt voor staten op wier grondgebied de verdachten van ernstige inbreuken op het humanitair oorlogsrecht zich bevinden.

Vraag 7
Kunt u verder bevestigen, zoals onder andere Human Rights Watch vaststelt, dat er reeds targeted killings hebben plaatsgevonden ‘where there have been credible allegations of laws-of-war violations’? 8) Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord
Nee, voor een gefundeerd oordeel over de rechtmatigheid van specifieke aanvallen is inzicht nodig in de feiten en omstandigheden van betreffende aanvallen.

Vraag 8
Bent u bekend met de targeted killing door de Verenigde Staten in Abyan, in Jemen, in december 2009? Deelt u de opvatting van Amnesty International dat ‘outside a situation of armed conflict, which did not exist at the relevant place and time in this case, a premeditated military strike targeting people accused of criminal conduct, perpetrated without having first made reasonable attempts to detain them, and in the absence of the individuals targeted posing any specific imminent deadly threat to others, constitutes unlawful killing in violation of the right to life under international law’ en dat ‘in this case, others who were apparently not the targets of the operation, including many women and children, were also killed by the attack, constituting further unlawful killings in violation of their right to life’? 9) Indien neen, waarom acht u deze targeted killing geen schending van het recht op leven, zoals onder andere vastgelegd in artikel 3 van de Universele verklaring van de rechten van de mens? 10) Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord
Ik kan hierover geen gefundeerd oordeel vellen aangezien ik geen inzicht heb in de feiten en omstandigheden van deze specifieke aanval.

Vraag 9
Kunt u aangeven of en zo ja hoeveel individuen zijn berecht in verband met betrokkenheid bij Amerikaanse targeted killings?

Vraag 10
Kunt u verder aangeven of en zo ja in hoeverre de bij vraag 8 genoemde individuen, die door de Amerikaanse aanval zijn gedood, voorafgaande aan de targeted killing enige vorm van proces hebben gehad? Kunt u ook aangeven in hoeverre deze gedode individuen recht hadden op een eerlijk proces? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord op vraag 9 en 10
Ik beschik niet over dergelijke informatie. In algemene zin geldt het recht op een eerlijk proces voor eenieder die strafrechtelijk wordt vervolgd.

Vraag 11
Is u bekend dat, omdat de Verenigde Staten weigeren drone aanvallen te onderzoeken, de Special Rapporteur on the promotion and protection of human rights and fundamental freedoms while countering terrorism van de Verenigde Naties, Ben Emmerson, en de Special Rapporteur on extrajudicial, summary or arbitrary executions van de Verenigde Naties, Christof Heyns, in VN verband een onderzoek zullen starten om individuele drone aanvallen te onderzoeken? 11) Bent u bereid om medewerking aan dit onderzoek te verlenen, bijvoorbeeld door middel van het aanbieden van volkenrechtelijke expertise? Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord
Mij is niet bekend dat in het geheel geen onderzoek heeft plaatsgevonden door de VS. Zie verder mijn antwoord op vraag 5.

Vraag 12
Is het waar dat, omdat de Verenigde Staten specifieke targeted killings met drone aanslagen legitimeren met een (impliciet) beroep op artikel 51 van het Handvest van de Verenigde Naties, het land de verplichting heeft per direct de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties te rapporteren over de acties die het ter zelfverdediging heeft uitgevoerd? 12) Klopt het dat dit tot op heden niet is gebeurd? Indien neen, wat zijn dan de feiten? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord
Staten die zich bij het gebruik van geweld beroepen op het recht op zelfverdediging hebben inderdaad ingevolge het VN Handvest de plicht om de Veiligheidsraad in te lichten over de genomen maatregelen. Voor zover bekend heeft VS dit voor wat betreft specifieke aanvallen met drones niet gedaan.

Vraag 13
Bent u bereid om, mede aangezien de minister van Buitenlandse Zaken op eerdere vragen aangaf dat ‘exacte kennis over concrete gevallen noodzakelijk (is) om een gefundeerd oordeel te formuleren over de rechtmatigheid van het gebruik van drones in een concreet geval,’ bij uw Amerikaanse collega’s te wijzen op de juridische verplichtingen met betrekking tot het beleid van targeted killings, met name waar beschuldigingen van oorlogsmisdaden bestaan en aan te dringen op meer transparantie en verantwoording hierover, zowel aangaande het algemene beleid als aangaande specifieke targeted killings? Indien neen, waarom niet? Indien ja, hoe gaat u hier concreet invulling aan geven? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord
In bilaterale, multilaterale en EU contacten met de VS wordt op regelmatige basis het gebruik van drones bij terrorismebestrijding aan de orde gesteld. Daarbij is ook opgeroepen tot meer transparantie en worden ook juridische aspecten besproken.


1) Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2012-2013, nr. 495, vraag 11
2) Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2012-2013, nr. 495, vraag 5, 6 en 7
3) Report of the Special Rapporteur on extrajudicial, summary or arbitrary executions, Philip Alston,
4) http://www2.ohchr.org/english/bodies/hrcouncil/docs/14session/A.HRC.14.24.Add6.pdf, 28 mei 2010. ‘Targeted killing’ policies violate the right to life, http://www.amnestyusa.org/sites/default/files/usa_targeted_killing.pdf, juni 2012 / Q & A: US Targeted Killings and International Law, http://www.hrw.org/news/2011/12/19/q-us-targeted-killings-and-international-law, 19 december 2011 / Report of the Special Rapporteur on extrajudicial, summary or arbitrary executions, Christof Heyns,
http://www.ohchr.org/Documents/HRBodies/HRCouncil/RegularSession/Session20/A-HRC-20–22-Add3_en.pdf, 30 maart 2012 / Living under drones, http://livingunderdrones.org/report-legality/, september 2012.

5) Q & A: US Targeted Killings and International Law, http://www.hrw.org/news/2011/12/19/q-us-targeted-killings-and-international-law, 19 december 2011.

6) Living under drones, http://livingunderdrones.org/report-legality/, september 2012.

7) Q & A: US Targeted Killings and International Law, http://www.hrw.org/news/2011/12/19/q-us-targeted-killings-and-international-law, 19 december 2011.

8) US: End CIA Drone Attacks, http://www.hrw.org/news/2011/12/19/us-end-cia-drone-attacks, 19 december 2011.

9) Yemen: Cracking down under pressure, http://www.amnesty.org/en/library/info/MDE31/010/2010, 25 August 2010.

10) Universele verklaring van de rechten van de mens, Artikel 3: ‘Een ieder heeft het recht op leven, vrijheid en onschendbaarheid van zijn persoon,’ http://www.amnesty.nl/mensenrechten/encyclopedie/universele-verklaring-de-rechten-de-mens-uvrm-0, 1948.

11) UN to investigate civilian deaths from US drone strikes, http://m.guardian.co.uk/world/2012/oct/25/un-inquiry-us-drone-strikes?cat=world&type=article, 25 oktober 2012.

12) 1Living under drones, http://livingunderdrones.org/report-legality/, september 2012.


De antwoorden van Frans Timmermans op de Kamervragen die de SP stelde op 2 oktober 2012 over de gevolgen voor burgers in Pakistan van Amerikaanse aanvallen met drones:


Hierbij bied ik u de antwoorden aan op de schriftelijke vragen gesteld door de leden Van Bommel en Van Dijk over de gevolgen van Amerikaanse drone aanvallen voor de burgerbevolking van Pakistan. Deze vragen werden ingezonden op 2 oktober 2012 met kenmerk 2012Z16537.

De Minister van Buitenlandse Zaken,

Frans Timmermans


Antwoorden van Frans Timmermans, Minister van Buitenlandse Zaken op vragen van de leden Van Bommel en Van Dijk (SP) over de gevolgen van Amerikaanse drone aanvallen voor de burgerbevolking van Pakistan.

Vraag 1
Heeft u kennisgenomen van de inhoud van het rapport “Living under drones, Death, injury, and trauma to civilians from US drone practices in Pakistan”? 1)

Antwoord
Ja.

Vraag 2
Is het u bekend dat de regering van de Verenigde Staten beweert dat het aantal burgerdoden in Pakistan door toedoen van gewapende aanvallen met drones (met name in de Federally Administered Tribal Areas) tijdens het presidentschap van Barack Obama zeer laag is en dat dit aantal zich in de ‘single digits’ zou bevinden? 2) Indien neen, wat is u hier dan over bekend?

Antwoord
De Amerikaanse regering benadrukt dat de inzet van drones gebonden is aan strikte voorwaarden en dat alle mogelijke voorzorgsmaatregelen worden genomen om burgerslachtoffers te voorkomen. De VS onderkent dat ondanks deze voorzorgsmaatregelen in een aantal gevallen toch onschuldige bijstanders zijn gedood en heeft daar spijt over betuigd. De VS noemt geen getallen, maar geeft wel aan dat het een beperkt en afnemend aantal betreft.

Vraag 3
Kunt u bevestigen dat de regering van de Verenigde Staten ‘in effect counts all military-age males in a strike zone as combatants (…) unless there is explicit intelligence posthumously proving them innocent’? 3) Indien neen, wat is dan de door de regering van de Verenigde Staten gehanteerde definitie voor het tellen van gedode militanten als gevolg van drone aanvallen in Pakistan? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 4
Hoe vaak heeft de regering van de Verenigde Staten de term gedode ‘strijder’ voor een omgekomen individu door een drone aanval in Pakistan achteraf gewijzigd in de term gedode ‘burger’? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord vraag 3 en 4
De VS doet geen mededelingen over de wijze waarop wordt vastgesteld of, en zo ja, hoeveel militanten en/of burgers zijn gedood als gevolg van de inzet van drones. Ik ben voorstander van meer openheid over dergelijke aanvallen.

Vraag 5
Bent u ermee bekend dat de auteurs van het rapport van de twee gerespecteerde universiteiten Stanford Law School en NYU School of Law de cijfers van The Bureau of Investigative Journalism als betrouwbaarste bron over (burger)doden in Pakistan als gevolg van Amerikaanse drone aanvallen beschouwen? Bent u er verder mee bekend dat midden september The Bureau of Investigative Journalism ervan uitging dat 2.562-3.325 personen in Pakistan zijn omgekomen door de Amerikaanse aanvallen, van wie 474-881 burgers, waarvan 176 kinderen? 4) Deelt u de conclusie uit het rapport dat ‘the numbers of civilians killed are undoubtedly far higher than the few claimed by US officials’? 5) Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 6
Acht u, net als het rapport, de cijfers van The Bureau of Investigative Journalism als betrouwbaarste bron over (burger)doden in Pakistan als gevolg van Amerikaanse drone aanvallen? Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord vraag 5 en 6
Er is onvoldoende informatie beschikbaar over de methodes van het Bureau of Investigative Journalism en andere organisaties die cijfers publiceren over de inzet van drones om dit betrouwbaarheidsoordeel te onderschrijven. Om dezelfde redenen kan geen oordeel geveld worden over de conclusie dat het aantal burgerslachtoffers in realiteit hoger is dan de VS aangeeft.

Vraag 7
Heeft u verder kennisgenomen van het artikel over burgerdoden door drone aanvallen in Pakistan van onderzoeksjournalist Gareth Porter die stelt dat ‘the majority of the deaths in the drone war in Pakistan have been civilian noncombatants - not ‘militants’’? 6) Hoe beoordeelt u de resultaten van het onderzoek in dit artikel? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord
Ja. Er is onvoldoende informatie over specifieke gevallen beschikbaar om vast te kunnen stellen of deze bewering juist is. Zoals eerder gesteld zou ik meer transparantie over deze aanvallen verwelkomen.

Vraag 8
Is het waar dat, zoals het rapport concludeert, de Amerikaanse autoriteiten - anders dan in bijvoorbeeld Afghanistan - ‘have not made any coordinated effort to provide compensation to strike victims in Pakistan’? 7) Indien neen, wat zijn dan de feiten? Bent u van mening dat de verantwoordelijken voor de drone aanvallen, in dit geval de Amerikaanse autoriteiten, behoren te compenseren voor geleden verlies? Indien neen, waarom niet? Indien ja, bent u bereid hier bij uw Amerikaanse collega’s op aan te dringen? Indien neen, waarom niet?

Antwoord
De vraag of compensatie al dan niet aan de orde is, hangt mede samen met de rechtmatigheid van een aanval. De VS is van mening dat de uitgevoerde aanvallen binnen de kaders van het internationaal recht vallen. Het is vervolgens aan de VS om af te wegen of men al dan niet tot compensatie wenst over te gaan.
Zoals aangegeven doet de VS geen mededelingen over de precieze afwegingen die gemaakt worden en is het derhalve niet mogelijk om een oordeel te vellen over de rechtmatigheid van individuele drone aanvallen.

Vraag 9
Bent u verder bereid om bij uw Amerikaanse collega’s aan te dringen op meer openheid over burgerslachtoffers die het gevolg zijn van Amerikaanse drone aanvallen in Pakistan? Indien neen, waarom niet? Indien ja, kunt u aangeven hoe u hier bij uw Amerikaanse collega’s op gaat aandringen?

Antwoord
De Amerikaanse regering heeft in 2012 op verschillende momenten een toelichting gegeven op de manier waarop drones worden ingezet in Pakistan en andere operatiegebieden. De inspanningen van de VS om burgerslachtoffers te voorkomen vormden een centraal onderdeel van de boodschap, alsook de bereidheid transparantie te betrachten waar mogelijk. De VS is zich in toenemende mate bewust van het belang openheid te betrachten over de besluitvorming rondom en de effecten van de inzet van drones. In EU-verband is richting VS onlangs opnieuw het belang van versterkte transparantie benadrukt.

Vraag 10
Bent u verder bekend met de vele en grote andere nadelige gevolgen voor burgers en de samenleving in Pakistan van drone aanvallen, waaronder: vele honderden gewonden; grote angst voor het helpen van gewonden na een eerste drone aanslag aangezien er vaak een tweede aanslag op volgt; inperking van de hulpverlening na een eerste aanval; grote economische problemen voor gezinnen die door drone aanvallen vaak een kostwinner verliezen; grote schade aan bezittingen; kinderen die van school gehaald worden; grote medische problemen en hoge medische kosten; grote toename van psychische klachten, waaronder angst, stress en PTSS; verstoring van het openbare leven omdat mensen niet meer samen durven te komen, waaronder tijdens begrafenissen; schade voor regionale economische ontwikkeling; ondermijning van de tradities en gebruiken; en grote toename van wantrouwen in de samenleving, vooral vanwege de vermeende aanwezigheid van informanten? 8)

Antwoord
De Nederlandse regering is begaan met de Pakistaanse bevolking waarvan een groot deel gebukt gaat onder voortdurende onveiligheid. De oorzaak daarvan ligt vooraleerst bij het gewelddadige optreden van terroristische groeperingen.

Vraag 11
Hoe beoordeelt u, gezien de vele burgerdoden en gewonden als gevolg van de Amerikaanse drone aanvallen in Pakistan en daarnaast de hierboven genoemde vele en grote andere gevolgen voor individuen en de samenleving, de proportionaliteit van de drone aanvallen? Acht u het aangedane leed onder de burgerbevolking door de drone aanvallen in Pakistan ‘excessive in relation to the concrete and direct military advantage anticipated’ en daarmee in strijd met het oorlogsrecht? 9) Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord
Een gefundeerd oordeel over de proportionaliteit van de inzet van drones kan alleen worden gegeven op basis van specifieke informatie over de feiten en omstandigheden van aanvallen.

Vraag 12
Is het u bekend, zoals het rapport concludeert, dat naast veel burgers de ‘vast majority of the ‘militants’ targeted have been low-level insurgents, killed in circumstances where there is little or no public evidence that they had the means or access to pose a serious threat to the US’? Is u verder bekend dat één van de berekeningen met betrekking tot dit onderwerp concludeert dat slechts 2 procent van alle doden militantenleiders waren? 10) Kunt u bevestigen dat naast veel burgerdoden overwegend ‘low level’ militantenleiders doelwit zijn van de drone aanslagen in plaats van ‘high level’ militantenleiders? Indien neen, wat is dan uw informatie hierover?

Antwoord
Ik ben bekend met de conclusies en statistische inschattingen uit het rapport onder referte, maar kan deze niet bevestigen. Ik verwijs hierbij naar mijn antwoorden op vraag 4 t/m 6.

Vraag 13
Bent u bekend met de conclusies in het rapport dat ‘there is strong evidence to suggest that US drone strikes have facilitated recruitment to violent non-state armed groups, and motivate attacks against both US military and civilian targets’ en dat ‘this report presents evidence of the damaging and counterproductive effects of current US drone strike policies’? 11) Bent u verder bekend met de opiniepeiling, die in 2012 in Pakistan werd gehouden, die concludeert dat ‘only 17% of Pakistanis supported drone strikes. And remarkably, among those who professed to know a lot or a little about drones, 97% considered drone strikes bad policy’? 12) Deelt u de mening dat de drone aanvallen een escalerend effect hebben op de bevolking van Pakistan en een verklaring kunnen zijn voor het massale afkeer van de Pakistaanse bevolking tegen deze oorlogvoering? Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 14
Deelt u, afgaande op de bevindingen uit het rapport, de mening dat het Amerikaanse beleid van drone aanvallen in Pakistan contraproductief is? Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord vraag 13 en 14
In de gebieden waar drones worden ingezet leeft de bevolking in een voortdurende situatie van conflict en onveiligheid. De activiteiten van terroristische bewegingen vormen daarvoor de belangrijkste oorzaak. Daarnaast zijn de operaties tegen deze bewegingen door het Pakistaanse leger en de inzet van drones onderdeel van het conflict en dragen vanuit dat perspectief bij aan de gevoelde onveiligheid onder de bevolking. Er kan derhalve niet gesteld worden dat de inzet van drones als zodanig contraproductief is. Dat neemt niet weg dat er gestreefd zou moeten worden naar een structurele oplossing van de problematiek in Pakistan om een duurzaam veilige situatie voor de bevolking te creëren. Voor stabiliteit en ontwikkeling op langere termijn kunnen alleen een politiek proces en continue inspanningen op het terrein van veiligheid, rechtsorde, democratie en economie uitkomst bieden.

Vraag 15
Bent u tenslotte bereid, vanwege het grote leed dat het gevolg is van de Amerikaanse drone aanvallen in Pakistan voor burgers - het rapport concludeert dat de het Amerikaanse drone beleid ‘terrorizes men, women, and children’ – 13) om bij uw Amerikaanse collega’s aan te dringen op een moratorium op het uitvoeren van drone aanvallen in Pakistan? Indien neen, waarom niet? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord
Nee. Ik verwijs daarbij naar mijn antwoorden op bovenstaande vragen.


1) Living under drones, www.livingunderdrones.org, september 2012.
2) Living under drones, blz. 29
3) Secret ‘kill list’ proves a test of Obama’s principles and will, http://www.nytimes.com/2012/05/29/world/obamas-leadership-in-war-on-al-qaeda.html?pagewanted=all, 29 mei 2012.
4) Living under drones, blz. vi.
5) Living under drones, blz. 29.
6) Cover-up of civilian drone deaths revealed by new evidence, http://truth-out.org/news/item/10907-cover-up-of-civilian-drone-deaths-revealed-by-new-evidence, 17 augustus 2012.
7) Living under drones, blz. 80.
8) Living under drones, blz. 73-101.
9) Rule 14. Proportionality in Attack, http://www.icrc.org/customary-ihl/eng/docs/v1_cha_chapter4_rule14
10) Living under drones, blz. 129-130.
11) Living under drones, blz. 125 en blz. v.
12) Living under drones, blz. 132.
13) Living under drones, blz. vii.